حسابداري اجاره ها
هدف استاندارد
- هدف اين استاندارد، تجويز رويه‌هاي حسابداري و افشاي مناسب براي اجاره‌هاي سرمايه‌اي و عملياتي توسط اجاره‌دهنده و اجاره‌كننده است.
دامنه كاربرد :
درموارد زير کاربرد دارد: قراردادهايي كه حق استفاده از دارايي را انتقال مي‌دهد، حتي اگر بخش عمده‌اي از خدمات تعمير و نگهداري دارايي توسط اجاره‌دهنده ارائه شود. در موارد زير کاربرد ندارد:
الف. قراردادهاي اجاره براي اكتشاف يا بهره‌برداري از منابع طبيعي مانند نفت ، گاز ، جنگل ، فلزات و ساير حقوِ مربوط به معادن ، و
ب . قراردادهاي اعطاي مجوز درخصوص استفاده از مواردي نظير فيلمهاي سينمايي و ويديويي، نمايشنامه ، حق اختراع ، حق تأليف و نرم‌افزارهاي رايانه‌اي .
ج. قراردادهاي خدماتي كه حق استفاده از دارايي را از يك طرف قرارداد به طرف ديگر منتقل نمي‌كند.
اجاره
اجاره موافقتنامه‌اي است كه به موجب آن، اجاره‌دهنده در قبال دريافت مبلغ يا مبالغ مشخصي حق استفاده از دارايي را براي مدت مورد توافق به اجاره‌كننده واگذار مي‌كند .
اجاره غير قابل فسخ
اجاره غير قابل فسخ نوعي اجاره است كه تنها در موارد زير قابل فسخ است :
الف. وقوع برخي پيشامدهاي احتمالي بعيد ، ب . با مجوز اجاره‌دهنده ، ج . انعقاد قرارداد جديد اجاره براي همان دارايي يا دارايي مشابه ، بين همان اجاره‌كننده و اجاره‌دهنده ، يا د . پرداخت مبلغ اضافي توسط اجاره‌كننده ، به گونه‌اي كه در آغاز اجاره در رابطه با استمرار اجاره اطميناني معقول وجود داشته باشد .
آغاز اجاره
آغاز اجاره عبارت است از تاريخ در اختيار گرفتن دارايي يا آغاز تعلق گرفتن اجاره‌بها، هر كدام مقدم است .
دوره اجاره
دوره اجاره عبارت از دوره غيرقابل فسخي است كه اجاره‌كننده ، دارايي مورد نظر را براي آن دوره اجاره كرده است به اضافه هر مدت زمان ديگري كه اجاره‌كننده اختيار دارد اجاره آن دارايي را با پرداخت يا بـدون پرداخت مبلغ اضافـي ادامه دهد و در آغاز اجاره اطمينان معقولي وجود داشته باشد كه اجاره‌كننده از اين اختيار استفاده خواهد كرد .
حداقل مبالغ اجاره
حداقل مبالغ اجاره عبارت است از مبالغي كه اجاره‌كننده بايد در طول دوره اجاره بپردازد يا از وي انتظار مي‌رود كه پرداخت كند (به استثناي مخارج ماليات ، نگهداري دارايي و خدمات كه به عهده اجاره‌دهنده است) به اضافه : الف. در ارتباط با اجاره‌كننده ، هر مبلغي كه توسط وي يا هر شخص وابسته به وي تضمين شده است ، يا ب . در ارتباط با اجاره‌دهنده ، هر گونه ارزش باقيمانده كه پرداخت آن توسط اجاره‌كننده يا شخص ثالثي به اجاره‌دهنده تضمين شده باشد . با اين حال، چنانچه اجاره‌كننده اختيار داشته باشد دارايي مورد اجاره را به قيمتي خريداري كند كه انتظار رود به مراتب كمتر از ارزش منصفانه آن در زمان قابل استفاده بودن اختيار خريد باشد و در آغاز قرارداد نيز اطمينان معقولي درباره استفاده از اين اختيار وجود داشته باشد ، حداقل مبلغ اجاره عبارت از حداقل اجاره بهاي قابل پرداخت در طول دوره اجاره به اضافه مبلغ مورد نياز براي استفاده از اختيار خريد مزبور است .
طبقه بندي اجاره ها
طبقه‌بندي اجاره‌ها مبتني بر ميزان مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي است كه به اجاره‌دهنده يا اجاره‌كننده تعلق مي‌گيرد.
مخاطرات: امكان وقوع زيان ناشي از ظرفيت بلااستفاده يا منسوخ شدن فناوري و كاهش در بازده دارايي به دليل تغيير شرايط اقتصادي .
مزايا: انتظار عمليات سودآور در طول عمر اقتصادي دارايي و هر گونه سود حاصل از افزايش ارزش دارايي يا تحقق ارزش باقيمانده
- طبقه بندي اجاره ها در آغاز اجاره صورت مي گيرد.
- در هر مقطع زماني که موجر و مستاجر به جاي تجديد قرارداد، شرايط آنرا به گونه اي تغيير دهند که منجر به طبقه بندي متفائتي نسبت به اجاره قبلي شود، قرارداد تجديد نظر شده به عنوان يک قرارداد جديد تلقي مي شود.
- نوع اجاره (يعني سرمايه‌اي يا عملياتي) به محتواي معامله و نه شكل قرارداد بستگي دارد.
- نمونه‌هايي از شرايطي كه در آن، يك اجاره معمولاً به عنوان اجاره سرمايه‌اي طبقه‌بندي ميشود، به شرح زير است:
- الف. طبق قرارداد اجاره، مالكيت دارايي در پايان دوره اجاره به اجاره‌كننده منتقل شود (اجاره به شرط تمليك)،
- ب . اجاره‌كننده اختيار داشته باشد كه دارايي مورد اجاره را در تاريخ اعمال اختيار خريد به قيمتي كه انتظار مي‌رود به مراتب كمتر از ارزش منصفانه دارايي در آن تاريخ باشد خريداري كند و در آغاز اجاره، انتظار معقولي وجود داشته باشد كه اجاره‌كننده از اين اختيار استفاده خواهد كرد،
- ج . دوره اجاره حداقل 75 درصد عمر اقتصادي دارايي را دربر گيرد، حتي اگر مالكيت دارايي نهايتاً منتقل نشود.
- د . ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره در آغاز اجاره حداقل برابر با 90 درصد ارزش منصفانه دارايي مورد اجاره باشد، و
- ه . دارايي مورد اجاره داراي ماهيت خاصي باشد به گونه‌اي كه تنها اجاره‌كننده بتواند بدون انجام تغييرات قابل ملاحظه، از آن استفاده كند.
سرمايه‌گذاري ناخالص در اجاره
عبارت است از مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به اجاره سرمايه‌اي از ديد اجاره‌دهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشده‌اي كه به وي تعلق مي‌گيرد .
سرمايه‌گذاري خالص در اجاره
عبارت است از سرمايه‌گذاري ناخالص در اجاره پس از كسر درآمد مالي كسب‌نشده .
نرخ ضمني سود تضمين‌شده اجاره
عبارت است از نرخ تنزيلي كه در آغاز اجاره ، سبب شود مجموع ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره و ارزش باقيمانده تضمين نشده دارايي با ارزش منصفانه دارايي مورد اجاره برابر شود .
نرخ فرضي استقراض براي اجاره‌كننده
نرخ سود تضمين شده‌اي است كه اجاره‌كننده نا گزير مي‌بود براي يك اجاره مشابه پرداخت كند يا در صورت عدم امكان تعيين آن ، نرخي كه اجاره‌كننده نا گزير مي‌بود در آغاز اجاره براي دريافت وامي با شرايط بازپرداخت و تضمين مشابه جهت استقراض مورد نياز براي خريد دارايي مورد نظر متحمل شود
نحوه انعکاس اجاره هاي سرمايه اي در ترازنامه
در ترازنامه اجاره کننده = تحت عنوان دارايي و بدهي و به مبلغي معادل ارزش منصفانه دارايي مورد اجاره در آغاز اجاره يا به ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره ( براي محاسبه ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره ، از نرخ ضمني سود تضمين‌شده اجاره و در صورت عدم امکان تعيين اين نرخ از نرخ فرضي استقراض براي اجاره‌كننده استفاده ميشود) هر كدام كمتر است
در ترازنامه اجاره دهنده = به عنوان يك رقم دريافتني و به مبلغي معادل سرمايه‌گذاري خالص در اجاره.
حسابداري اجاره‌ها توسط اجاره‌كننده
شناسايي اجاره هاي سرمايه اي در دفاتر اجاره کننده بعنوان دارايي و بدهي مبتني بر محتوا و واقعيت اقتصادي قرارداد اجاره مي باشد و نه شکل قانوني آن. زيرا: بر اساس شکل قانوني: اجاره کننده مالکيت دارايي مورد اجاره را به دست نمي آورد، اما بر اساس محتوا و واقعيت اقتصادي: اجاره کننده در قبال تحصيل منافع اقتصادي حاصل از دارايي مورد اجاره متعهد به پرداخت مبلغي تقريبا برابر ارزش منصفانه دارايي مي باشد. چنانچه اين اجاره ها به عنوان دارايي و بدهي شناسايي نگردد، منابع و تعهدات اجاره کننده کمتر از واقع ارائه و بدين ترتيب نسبتهاي مالي آن نيز مخدوش مي شود.
درآمد مالي كسب‌نشده عبارت است از:
تفاوت بين : الف. مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به قرارداد اجاره سرمايه‌اي از ديد اجاره‌دهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشده‌اي كه به وي تعلق مي‌گيرد ، و ب . ارزش فعلي مبلغ يادشده در بند "الف" با نرخ ضمني سود تضمين‌شده اجاره .
حسابداري اجاره‌ها توسط اجاره‌كننده - مبالغ اجاره
مبالغ اجاره به دو بخش تقسيم مي شود: کاهش مانده بدهي و هزينه هاي مالي (هزينه هاي مالي به گونه اي به دوره هاي مالي تسهيم مي شود که يک نرخ سود تضمين شده ادواري ثابت نسبت بهمانده بدهي براي هر دو ايجاد شود)
مبالغ اجاره به دو بخش تقسيم مي شود: بازيافت اصل و درآمد مالي (درآمد مالي بر اساس الگويي شناسايي مي شود که نسبت به مانده سرمايه گذاري خالص اجاره دهنده در رابطه با اجاره سرمايه اي، نرخ بازده ادواري ثابتي ايجاد کند )
ارزش باقيمانده تضمين شده عبارت است از :
الف. در مورد اجاره‌كننده ، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايي كه توسط اجاره‌كننده يا شخص وابسته به وي تضمين گرديده است (مبلغ تضمين شده حداكثر مبلغي است كه مي‌تواند تحت هر شرايطي قابل پرداخت باشد) ، و ب . در مورد اجاره‌دهنده ، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايي كه توسط اجاره‌كننده يا شخص ثالثي تضمين شده است .
حسابداري اجاره‌ها توسط اجاره‌کننده - رويه استهلاک
رويه استهلاک دارايي مورد اجاره بايد با رويه مورد استفاده براي داراييهاي استهلاک پذير تحت تملک واحد تجاري يکسان باشد. مبلغ استهلاک پذير دارايي اجاره شده، بر اساس روشي منظم و يکنواخت با رويه استهلاک ساير داراييهاي مشابه تحت تملک اجراه کننده، در طول دوره استفاده مورد انتظار از دارايي اجاره شده، مستهلک مي شود. اگر نسبت به تملک دارايي در پايان دوره اجاره توسط اجاره کننده، اطمينان معفولي وجود ندارد، دارايي اجاره شده بايد در طول دوره اجاره يا عمر مفيد آن هر کدام کوتاهتر است، مستهلک شود.
اجاره‌كننده بايد در رابطه با اجاره‌هاي سرمايه‌اي موارد زير را افشا كند :
الف. رويه حسابداري مورد استفاده جهت شناسايي اجاره‌هاي سرمايه‌اي ،
ب . روشهاي مورد استفاده جهت محاسبه استهلاك و عمر مفيد يا نرخهاي استهلاك مورد استفاده ،
ج . صورت تطبيق ناخالص مبلغ دفتري ، ذخيره كاهش دائمي در ارزش دارايي و استهلاك انباشته در ابتدا و انتهاي دوره كه اضافات ، كاهش ، استهلاك دوره و ساير اقلام گردش داراييهاي مورد اجاره را نشان دهد،
د . مجموع هزينه‌هاي مالي كه بابت قراردادهاي اجاره سرمايه‌اي به دوره جاري تخصيص يافته است ،
ه . مبالغ تعهدات ناشي از قراردادهاي اجاره سرمايه‌اي پس از كسر هزينه‌هاي مالي تخصيص يافته به دوره‌هاي آتي و تفكيك خالص بدهيهاي مربوط به دو طبقه جاري و غيرجاري .
و . شرح كلي از اهم شرايط قرارداد اجاره براي اجاره‌كننده از جمله مدت، مبلغ اجاره سالانه، شرايط تجديد قرارداد ، اختيار خريد و محدوديتهاي پيش‌بيني شده در قرارداد اجاره شامل محدوديت در تقسيم سود ، استقراضهاي جديد يا قراردادهاي اجاره جديد .
نحوه برخورد با مخارج مستقيم اوليه در اجاره سرمايه اي
اجاره کننده = بعنوان بخشي از مبلغ دارايي شناسايي شده و انعکاس مي يابد. نمونه: هزينه هاي ثبتي و تامين تضمينهاي مربوط
اجاره دهنده = اين مخارج به منظور کسب درآمد مالي تحمل و د ردوره وقوع بعنوان هزينه شناسايي مي شود و معادل آن بخشي از درآمد مالي کسب نشده به درآمد دوره منتقل مي گردد. نمونه: مخارج حقوق و حق العمل
حسابداري اجاره‌ها توسط اجاره‌دهنده
اجاره سرمايه اي يک دارايي توسط توليدكننده يا فروشنده سبب ايجاد دو نوع درآمد به شرح زير ميشود:
الف. سود يا زياني معادل سود و زيان (اين سود و زيان بايد همانند رويه مورد استفاده براي فروشهاي قطعي در صورت سود و زيان شناسايي شود و چنانچه عمداً از نرخ سود تضمين‌شده كمتري استفاده شود، سود حاصل ازفروش بايد با اعمال نرخ سود تضمين‌شده تجاري رايج شناسايي شود ) ناشي از فروش قطعي دارايي مورد اجاره به قيمتهاي معمول فروش كه منعكس‌كننده هر گونه تخفيفات تجاري يا عمده فروشي است، و
ب . درآمد مالي در طول دوره اجاره.
نحوه محاسبه سود و زيان فروش توليد کننده يا فروشنده اجاره دهنده
سود فروش = بهاي تمام شده فروش - درآمد
بهاي تمام شده يا در صورت متفاوت بودن، مبلغ دفتري دارايي مورد اجاره پس از کسر ارزش فعلي ارزش باقيمانده تضمين نشده
اقل ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره و ارزش منصفانه دارايي
حسابداري اجاره‌ها توسط اجاره‌دهنده
اجاره‌دهنده بايد در رابطه با اجاره‌هاي سرمايه‌اي موارد زير را افشا كند: الف. سرمايه‌گذاري ناخالص در اجاره‌ها ، درآمد مالي كسب نشده و سرمايه‌گذاري خالص در اجاره‌ها در تاريخ ترازنامه و همچنين تفكيك خالص مطالبات مربوط (سرمايه‌گذاري خالص در اجاره) به دو طبقه جاري و غيرجاري ،ب . ذخيره انباشته براي حداقل مبالغ اجاره غيرقابل وصول ، و ج . شرح كلي از اهم شرايط قرارداد اجاره بلندمدت در مورد اجاره‌دهنده اجاره‌دهنده بايد داراييهاي موضوع اجاره عملياتي را براساس ماهيت تحت سرفصل داراييهاي ثابت مشهود يا داراييهاي نامشهود در ترازنامه ارائه كند
مبالغ اجاره در اجاره هاي عملياتي
اجاره دهنده : درآمد اجاره ناشي از اجاره عملياتي بايد به روش خط مستقيم در طول دوره اجاره شناسايي شود، مگر اينكه مبناي منظم ديگري ، الگوي زماني كسب منافع ناشي از دارايي را به گونه مناسبتري نشان دهد .
اجاره کننده : مبالغ اجاره بايد برمبناي خط مستقيم طي دوره اجاره به عنوان هزينه دوره شناسايي شود مگر اينكه مبناي سيستماتيك ديگري بيانگر الگوي زماني كسب منافع اقتصادي توسط استفاده‌كننده باشد
اجاره‌كننده بايد در رابطه با اجاره‌هاي عملياتي موارد زير را افشا كند :
الف. حداقل مبالغ اجاره آتي براي اجاره‌هاي عملياتي غيرقابل فسخ همراه با اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره ساليانه ،
ب . مبالغ اجاره كه به عنوان هزينه دوره شناسايي شده است ، و
ج . شرح كلي از اهم شرايط اجاره در مورد اجاره‌كننده از جمله محدوديتهاي پيش‌بيني شده در قرارداد اجاره ، شامل محدوديت در تقسيم سود ، استقراضهاي جديد و انعقاد قراردادهاي اجاره جديد .
نحوه برخورد با مخارج مستقيم اوليه در اجاره عملياتي
مخارج مستقيم اوليه‌اي كه مشخصاً در ارتباط با كسب درآمد از محل اجاره عملياتي واقع ميشود، در طول دوره اجاره متناسب با درآمد اجاره به سود و زيان منظور ميشود يا در دوره وقوع به عنوان هزينه دوره شناسايي مي‌گردد.
استهلاک داراييهاي موضوع اجاره عملياتي
استهلاك داراييهاي اجاره داده شده بايد منطبق با رويه معمول اجاره‌دهنده براي داراييهاي مشابه باشد و هزينه استهلاك بايد طبق استاندارد حسابداري شماره 11 با عنوان " حسابداري داراييهاي ثابت مشهود " محاسبه و شناسايي شود .
اجاره‌دهنده بايد در رابطه با اجاره‌هاي عملياتي موارد زير را افشا كند :
الف. صورت تطبيق ناخالص مبلغ دفتري ، استهلاك انباشته و ذخيره كاهش دائمي در ارزش براي هر گروه اصلي از داراييهاي مورد اجاره در ابتدا و انتهاي دوره كه حسب مورد نشان‌دهنده موارد زير باشد : هزينه استهلاك دوره ، زيان كاهش دائمي در ارزش شناسايي شده در صورت سود و زيان ، وبرگشت زيانهاي كاهش دائمي در ارزش داراييها طي دوره ، ب . حداقل مبالغ اجاره آتي مربوط به اجاره‌هاي عملياتي غيرقابل فسخ همراه با اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره ساليانه ، و ج . شرح كلي از اهم شرايط اجاره‌ها در مورد اجاره‌دهنده .
معاملات فروش و اجاره مجدد
در اين نوع معاملات: دارايي به فروش رفته مجددا توسط فروشنده اجاره مي شود - به دليل انجام همزمان مذاکرات، مبالغ اجاره و قيمت فروش دارايي به هم وابستگي دارند - نحوه حسابداري اين نوع معاملات بستگي به نوع اجاره دارد.
نحوه برخورد با مازاد عوايد فروش نسبت به مبلغ دفتري در معاملات فروش و اجاره مجدد (اجاره سرمايه اي)
چنانچه اجاره مجدد در اين نوع معاملات سرمايه اي باشد: مازاد عوايد فروش نسبت به مبلغ دفتري دارايي نبايد بي درنگ به عنوان درآمد در صورتهاي مالي فروشنده (اجاره کننده) منعکس شود بلکه بايد در طي دوره اجاره به عنوان درآمد شناسايي گردد. زیرا : درواقع معامله اجاره مجدد وسيله اي است که اجاره دهنده با وثيقه گرفتن دارايي، منابع مالي مورد نياز اجاره کننده را تامين مي کند.
نحوه برخورد با سود وزيان حاصل از معاملات فروش و اجاره مجدد
|
شرايط
|
نحوه حسابداري
|
|
قيمت فروش < ارزش منصفانه
|
سود وزيان بايد بي درنگ شناسايي شود مگر اينکه زيان حاصل با مبالغ اجاره اي کمتر از نرخ بازار در آينده جبران شود که در اين حالت، بايد متناسب با مبالغ اجاره طي دوره اي که انتظار مي رود از دارايي مورد نظر استفاده شود، مستهلک شود.
|
|
قيمت فروش > ارزش منصفانه
|
مازاد بايد طي دوره اي که انتظارمي رود از دارايي مورد اجاره استفاده شود، مستهلک گردد.
|
|
قيمت فروش = ارزش منصفانه
|
فروش عادي صورت گرفته و هر گونه سود وزيان ناشي ازآن بي درنگ شناسايي ميشود.
|
|
مبلغ دفتري> ارزش منصفانه
|
زياني معادل تفاوت مبلغ دفتري و ارزش منصفانه بي درنگ شناسايي مي شود.
|
نظرات شما عزیزان:
آمار
وب سایت:
