حسابداري سرمايه گذاري در واحدهاي تجاري وابسته
انعکاس در صورتهاي مالي جداگانه سرمايه گذار
|
انعکاس در صورتهاي مالي تلفيقي
|
نشانه مبتني بر مالکيت
|
ويژگي اصلي
|
نوع سرمايه گذاري
|
روش بهاي تمام شده يا ارزش ويژه
|
تلفيق
|
بيش از 50%
|
کنترل
|
واحد تجاري فرعي
|
روش بهاي تمام شده يا تجديد ارزيابي
|
روش ارزش ويژه ناخالص
|
_
|
کنترل مشترک
|
مشارکت خاص
|
روش بهاي تمام شده يا تجديد ارزيابي
|
روش ارزش ويژه
|
50%-20%
|
نفوذ قابل ملاحظه
|
واحد تجاري وابسته
|
روش بهاي تمام شده يا تجديد ارزيابي
|
روش بهاي تمام شده يا تجديد ارزيابي
|
کمتر از 20%
|
منفعل
|
سرمايه گذاري ساده
|
دامنه کاربرد = اين استاندارد بايد براي حسابداري سرمايه گذاري در واحدهاي تجاري وابسته در صورتهاي مالي تلفيقي و صورتهاي مالي جداگانه واحد سرمايه گذار به کار گرفته شود. الزامات اين استاندارد در مورد کليه واحدهاي سرمايه گذار از جمله شرکتهاي تخصصي سرمايه گذاري کاربرد دارد. واحد تجاري وابسته = عبارتست از يک واحد سرمايه پذير که واحد سرمايه گذار در آن نفوذ قابل ملاحظه دارد، اما واحد تجاري فرعي يا مشارکت خاص واحد سرمايه گذار نيست . ارتباط بين واحد سرمايه گذار و واحد سرمايه پذير = سه نوع رابطه مي تواند بين واحد سرمايه گذار و سرمايه پذير وجود داشته باشد: 1-رابطه معمولي بين واحد تجاري و سهامدار، 2- رابطه خاص بين واحد سرمايه گذار و سرمايه پذير که ويژگي آن توان واحد سرمايه گدار در کنترل سياستهاي مالي وعملياتي واحد سرمايه پذير مي باشد (رابطه واحد تجاري اصلي و واحد تجاري فرعي)، و 3-رابطه خاص بين واحد سرمايه گذار و سرمايه پذير که ويژگي آن وجود نفوذ قابل ملاحظه بر سياستهاي مالي وعملياتي واحد سرمايه پذير مي باشد (رابطه بين واحد تجاري سرمايه گذار و واحد تجاري وابسته). نفوذ قابل ملاحظه = عبارت است از مشارکت در تصميم گيريهاي مربوط به سياستهاي مالي و عملياتي واحد تجاري، ولي نه در حد کنترل سياستهاي مزبور. موارد زير ممکن است به تنهايي يا در مجموع بيانگر نفوذ قابل ملاحظه باشد: قدرت راي کافي واحد سرمايه گذار در واحد سرمايه پذير - عضويت در هيات مديره يا ديگر ارکان اداره کننده مشابه واحد سرمايه گذار - مشارکت در تصميم گيري براي پرداخت يا نگهداري سود واحد سرمايه گذار - مشارکت در ساير فرايندهاي سياست گذاري واحد سرمايه پذير
معاملات عمده بين واحد سرمايه گذار و واحد سرمايه پذير = تبادل کارکنان رده مديريت - وابستگي به اطلاعات فني اساسي - فرض: دارا بودن حداقل 20% قدرت راي در واحد سرمايه پذير نشانه نفوذ قابل ملاحظه است. تفاوت بين قدرت راي دهي و حقوق مالکيت - قدرت راي دهي در تعيين نفوذ قابل ملاحظه مهم است، در حاليکه حقوق مالکيت براي محاسبه سهم واحد سرمايه گذار از سود يا زيان خالص داراييهاي واحد تجاري وابسته کاربرد دارد.
نحوه حسابداري سرمايه گذاري در واحد تجاري وابسته به منظور انعکاس در صورتهاي مالي تلفيقي = حسابداري سرمايه گذاري در واحد تجاري وابسته به منظور انعکاس در صورتهاي مالي تلفيقي بايد به روش ارزش ويژه انجام شود، مگر اينکه سرمايه گذاري تنها براي واگذاري در آينده نزديک تحصيل و نگهداري شود که در اين صورت حسابداري آن بايد به روش بهاي تمام شده انجام گيرد.
روش هاي حسابداري روش ارزش ويژه = ويژگيهاي اصلي روش ارزش ويژه به شرح زير است: الف . ثبت سرمايه گذاري در ابتدا به بهاي تمام شده، ب . تغيير مبلغ دفتري سرمايه گذاري به ميزان سهم واحد سرمايه گذار از سود يا زيان واحد سرمايه پذير، ج . منظور کردن سهم واحد سرمايه گذار از سود يا زيان بعد از تحصيل واحد سرمايه پذير، در صورت سود و زيان واحد سرمايه گذار، د . کاهش مبلغ دفتري سرمايه گذاري به ميزان سود سهام دريافتي يا دريافتني از واحد سرمايه پذير، ه . تعديل مبلغ دفتري سرمايه گذاري در صورت لزوم، به ميزان سهم واحد سرمايه گذار از تغيير درحقوق صاحبان سرمايه واحد سرمايه پذير بعد از تاريخ تحصيل که آثار آن در صورت سود و زيان واحد سرمايه پذير انعکاس نيافته است مثل تغييرات ناشي از تجديد ارزيابي.
روشهاي حسابداري: روش بهاي تمام شده = ويژگي هاي اصلي روش بهاي تمام شده به شرح زير است: الف . ثبت سرمايه گذاري به بهاي تمام شده در زمان خريد، ب . شناسايي سود سهام دريافتي يا دريافتني از محل سودهاي تحصيل شده توسط واحد سرمايه پذير به عنوان درآمد، ج . کاهش مبلغ دفتري سرمايه گذاري در صورت توزيع سود سهام از محل سودهاي قبل از تاريخ تحصيل.
تفاوت روش ارزش ويژه با روش بهاي تمام شده
- در روش بهاي تمام شده، در صورتهاي مالي واحد سرمايه گذار، سودهاي تقسيم نشده و زيانهاي تحمل شده به وسيله واحد سرمايه پذير، منعکس نمي شود.
- در روش بهاي تمام شده، با محدود کردن شناسايي درآمد ناشي از سرمايه گذاري به سود سهام دريافتي يا دريافتي از واحد سرمايه پذير، لزوما” ارتباطي بين سود سهام ناشي از سرمايه گذاري افشا شده در صورتهاي مالي واحد سرمايه گذار و نتايج عملکرد واقعي واحد سرمايه پذير در دوره هاي مختلف وجود ندارد.
- در روش ارزش ويژه، سرمايه گذار سود خود از سود، زيان و اندوخته هاي واحد تجاري وابسته را صرفنظر از ميزان توزيع سود به وسيله واحد سرمايه پذير شناسايي مي کند.
کاربرد روش ارزش ويژه = براي محاسبه مبالغي که با استفاده از روش ارزش ويژه در صورتهاي مالي تلفيقي منعکس مي شود از ضوابطي مشابه با ضوابط تلفيق استفاده مي شود. نحوه کاربرد روش هاي ارزش ويژه وبهاي تمام شده = مثال : شرکت فرضي 70 % سهام شرکت نمونه ر ا در ابتداي سال 1381 به بهاي تمام شده 70 ميليون ريال خريداري کرد. در آن تاريخ خالص دارايي هاي نمونه شامل 40 ميليون ريال سهام عادي، 25 ميليون ريال اندوخته توسعه وتکميل و 35 ميليون ريال سودانباشته بود. نتايج عمليات شرکت نمونه به شرح زير مي باشد:
سال سود ( زيان ) خالص سود سهام
ميليون ريال ميليون ريال
1381 15 10
1382 (20) 10
1383 40 10
توضيح: در سال 1383 سود سرمايه پذير شامل درآمد غير مترقبه به مبلغ 10 ميليون ريال مي باشد. پاسخ : تاريخ خريد : سرمايه گذاري 70،000،000
نقد 70،000،000
تذکر : بهاي تمام شده سرمايه گذاري معادل ارزش دفتري خالص دارايي ها است ادامه مثال : سؤال : درآمد سرمايه گذاري در چه مقطعي ثبت مي شود ؟
روش ارزش ويژه
|
روش قیمت تمام شده
|
1381 گزارش سود :
سرمايه گذاري 10،500،000
درآمد سرمايه گذاري 10،500،000
|
|
اعلام سود سهام :
نقد/ دريافتني 7،000،000
سرمايه گذاري 7،000،00
|
نقد / دريافتني 7،000،000
درآمد سرمايه گذاري 7،000،000
|
مانده حساب سرمايه گذاري: 73،500،000
|
70،000،000
|
1382 گزارش زيان
زيان سرمايه گذاري 14،000،000
سرمايه گذاري 0 14،000،00
|
|
اعلام سود سهام
نقد / دريافتني 7،000،000
سرمايه گذاري 7،000،000
|
نقد / دريافتني 7،000،000
سرمايه گذاري 7،000،000
|
مانده حساب سرمايه گذاري:
52،500،000
|
63،000،000
|
توضيح : درروش بهاي تمام شده چنانچه تقسيم سود از محل سودها واندوخته هاي قبل ازتاريخ خريد باشد به عنوان برگشت سرمايه و نه درآمد سرمايه گذاري ثبت ميشود .
|
1383گزارش سود:
سرمايه گذاري 28،000،000
درآمد سرمايه گذاري 21،000،000
درآمد غير مترقبه سرمايه گذاري7،000،000
|
|
اعلام سود سهام :
نقد / دريافتني 7،000،000
سرمايه گذاري 7،000،000
|
نقد / دريافتني 7،000،000
درآمد سرمايه گذاري 7،000،000
|
مانده حساب سرمايه گذاري:
73،500،000
|
63،000،000
|
توضيح : در روش ارزش ويژه تغييرات مانده حساب سرمايه گذاري انعکاسي ازتغييرات حقوق صاحبان سهام (ارزش ويژه ) شرکت سرمايه پذير است .
|
سرقفلي = در زمان تحصيل سرمايه گذاري، هرگونه تفاوت (اعم از مثبت و منفي) بين بهاي تمام شده تحصيل و سهم سرمايه گذار از ارزش منصفانه خالص داراييهاي قابل تشخيص واحد تجاري وابسته، به عنوان سرقفلي يا سرقفلي منفي در نظر گرفته مي شود.
سهم سرمايه گذار از سود يا زيان بعد از تحصيل از بابت موارد زير تعديل مي شود: الف . تفاوت استهلاک داراييهاي استهلاک پذير بر مبناي ارزش منصفانه و مبالغ دفتري آنها، و ب . استهلاک سرقفلي يا سرقفلي منفي. ادامه مثال : بهاي تمام شده سرمايه گذاري بيش از ارزش دفتري خالص دارايي ها است . در اول فروردين 1381 شرکت فرضي 30% سهام در جريان نمونه را به مبلغ 24،000،000 ميليون ريال خريد. ارزش دفتري و ارزش منصفانه خالص دارايي هاي شرکت نمونه در آن تاريخ به شرح زير بود :
شرح
|
ارزش دفتري ميليون ريال
|
ارزش بازار ميليون ريال
|
نقدو دريافتني ها
|
10
|
10
|
موجودي ها ( جريان هزينه FIFO)
|
15
|
25
|
دارا يي هاي استهلاک پذير
|
25
|
55
|
جمع دارايي ها
|
50
|
90
|
بدهي ها
|
(20)
|
(20)
|
خالص دارايي ها
|
30
|
70
|
متوسط عمر باقيمانده دارايي هاي استهلاک پذير 10 سال مي باشد
|
ساير اطلاعات شرکت نمونه به شرح زير است
سال
|
سود خالص
|
تقسيم سود
|
1381
|
15
|
30
|
1382
|
20
|
40
|
طي سال 1382 شرکت فرضي 20 ميليون ريال کالا به شرکت نمونه فروخته است که در پايان سال 4 ميليون ريال آن در موجودي کالاي شرکت مي باشد . نسبت سود ناخالص شرکت فرضي 20% مي باشد.
|
ارزش ويژه ساده = 1)سرمايه گذاري 9،000،000 بدهکار - درآمد سرمايه گذاري 9،000،000 بستانکار 2) نقد / دريافتني 4،500،000 بدهکار - سرمايه گذاري 4،500،000 بستانکار 3)سرمايه گذاري 6،000،000 بدهکار - نقد / دريافتني 6،000،000 بستانکار (درآمد سرمايه گذاري 12،000،000)
ارزش ويژه پيشرفته : 1. جدول تعيين و تسهيم مابه التفاوت
بهاي تمام شده سرمايه گذاري
|
|
24،000،000
|
خالص دارايي هاي سرمايه پذير
|
30،000،000
|
|
درصد مالکيت
|
30 %
|
|
سهم از خالص دارايي ها
|
|
9،000،000
|
مازاد بهاي تمام شده سرمايه گذاري
|
|
15،000،000
|
تعديل ارزش موجودي کالا
(30% * 10،000،000)
|
|
(3،000،000)
|
تعديل ارزش دارايي استهلاک پذير
|
|
(9،000،000)
|
سرقفلي
|
|
3،000،000
|
2. تعيين درآمد سرمايه گذاري سال 81 : سهم از سودسرمايه پذير 9،000،000 + تعديل بهاي تمام شده کالاي فروش رفته (3،000،000) + تعديل استهلاک داراي ثابت مشهود(900،000) + سرقفلي ( حداکثر 20 سال ) (150،000) = درآمدسرمايه گذاري 4،950،000
تعيين درآمد سرمايه گذاري سال 82 : سهم از سود ويژه12،000،000 + تعديل استهلاک (900،000) + استهلاک سر قفلي (150،000) + سود تحقق نيافته فروش (240،000) = درآمد سرمايه گذاري10،710،000
توضيح : دليل اصلي منظور کردن اثر مازاد بهاي تمام شده در محاسبه درآمد يا زيان سرمايه گذاري اصل تطابق است . مثال3 :بهاي تمام شده سرمايه گذاري کمترازارزش دفترخالص دارايي ها است : شرکت نمونه 30 % سهام شرکت فرضي را در تاريخ 5/1/75 به مبلغ 4،500،000 ريال خريداري کرد. در آن زمان حقوق صاحبان سهام فرضي 20،000،000 ريال بود . خالص ارزش فروش موجودي کالا 700،000 ريال کمتر از ارزش دفتري وارزش کارشناسي داراييهاي ثابت 1،000،000 ريال بيش از ارزش دفتري به شرح زير آورده شده است
شرح
|
ارزش دفتري
|
ارزش بازار
|
عمر مفيد باقيمانده
|
زمين
|
1،000،000
|
1،000،000
|
نامحدود
|
ساختمان
|
750،000
|
750،000
|
3 سال
|
ماشين آلات و تجهيزات
|
4،400،000
|
5،000،000
|
8 سال
|
قالب ها وفيکسچرها
|
850،000 ،1
|
2،250،000
|
2 سال
|
|
8،000،000
|
9،000،000
|
|
ادامه مثال : جدول تعيين و تسهيم مابه التفاوت = بهاي تمام شد ه سرمايه گذاري4،500،000 - سهم از خالص داراييها 6،000،000 - مابه التفاوت بستانکار 1،500،000 - موجودي کالا (210،000) - تعديل ارزش دارايي ثابت 300،000 - سرقفلي منفي 1،590،000 -
ادامه مثال : درآمدسرمايه گذاري سال 75:
سهم از سود ويژه
|
|
600،000
|
استهلاک سرقفلي
|
(4: 1440،000)
|
360،000
|
موجودي کالا
|
8 :(30%* 600،000)
|
210،000
|
استهلاک ماشين آلات
|
2 :(30%* 400،000)
|
(22،500)
|
استهلاک قالب و فيکسچر
|
|
(60،000)
|
درآمدسرمايه گذاري
|
|
1087،500
0
|
ادامه مثال : محاسبه ميانگين موزون عمر دارايي ها
|
ارزش بازار
|
عمر مفيد
|
استهلاک سالانه
|
ساختمان
|
750،000
|
3
|
250،000
|
ماشين آلات
|
5،000،000
|
8
|
625،000
|
قالب ها
|
2،250،000
|
2
|
1125،000
|
|
8،000،000
|
4
|
2000،000
|
توضيح اينکه ميانگين موزون را مي توان از ضرب عمر مفيد در ارزش بازار و سپس تقسيم جمع حاصله بر جمع ارزش بازار محاسبه کرد. ادامه مثال : درآمدسرمايه گذاري سال 76
سهم از سود ويژه
|
|
540،000
|
تعديل سرقفلي منفي بابت زيان تعديل نيروي انساني
|
(30% * 600،000)
|
180،000
|
استهلاک سرقفلي
|
(30% : 1050،000)
|
350،000
|
استهلاک ماشين آلات
|
|
(22،500)
|
استهلاک قالب و فيکسچر ها
|
|
(60،000)
|
درآمدسرمايه گذاري
|
|
987،500
|
توضيح: مبلغ سرقفلي منفي قابل استهلاک درسال اول 1،440،000 ريال (کل سرقفلي محاسبه شده منهاي پيش بيني زيان تعديل نيروي به مبلغ 150،000 ريال) مي باشد . در سال دوم نيز معادل زيان واقعي تعديل نيروي انساني از ارزش دفتري سر قفلي به درآمد منظورشده است .
نحوه انعکاس در صورتهاي مالي تلفيقي : ترازنامه تلفيقي = سهم سرمايه گذار از خالص داراييها به عنوان سرمايه گذاري بلند مدت در ترازنامه تلفيقي منعکس مي شود. صورت سودو زيان تلفيقي = سهم و احد سرمايه گذار از سود يازيان فعاليتهاي عادي واحد تجاري وابسته بلافاصله بعد از سود يازيان فعاليتهاي عادي گروه منعکس مي شود. اقلام غير مترقبه نيز جدا منعکس مي شود. صورت جريان وجوه نقد تلفيقي = سودهاي دريافت شده در سر فصل بازده سرمايه گذاريها سود پرداختي بابت تامين مالي منعکس مي شود.
نحوه عمل در صورتهاي مالي تلفيقي : 11.ترازنامه : سرمايه گذاري در واحد تجاري وابسته بر مبناي روش ارزش ويژه و بعنوان سرمايه گذاري بلندمدت گزارش مي شود . يادداشت توضيحي اين سرفصل به شرح زير مي باشد .
يادداشت سرمايه گذاري در شرکتهاي وابسته :
|
سهم از خالص داراييها-ميليون ريال
|
سرقفلي-ميليون ريال
|
سهم از خالص کل داراييها-ميليون ريال
|
مانده در سال اول
|
120
|
25
|
145
|
تحصيل طي سال
|
20
|
2
|
22
|
سهم از سود ( زيان) شرکتهاي وابسته
|
40
|
-
|
40
|
استهلاک سرقفلي
|
-
|
(4)
|
(4)
|
سودسهام دريافتي يا دريافتني
|
(10)
|
-
|
(10)
|
|
170
|
23
|
193
|
تذکر : مبالغ تخصيص يافته بابت تعديل دارايي ها و بدهي هاي قابل تشخيص به ارزش بازار نيز در صورت وجود به نحومناسب افشاء مي شود . نکته : اگر در روش ارزش ويژه، سهم واحد سرمايه گذار از زيانهاي واحد تجاري وابسته، مساوي يا بيش از مبلغ دفتري سرمايه گذاري شود، واحد سرمايه گذار معمولا احتساب زيان خود را متوقف مي کند و سرمايه گذاري به ارزش صفر گزارش مي شود.
ساير موارد قابل توجه در کاربرد روش ارزش ويژه : چنانچه سرمايه گذار يک گروه باشد، سهم آن در واحد تجاري وابسته عبارت از مجموع سهام متعلق به واحد تجاري اصلي و واحدهاي تجاري فرعي آن است. سهام متعلق به ساير واحدهاي تجاري وابسته براي تعيين سهم واحد سرمايه گذار در نظر گرفته نمي شود. اگر در روش ارزش ويژه، سهم واحد سرمايه گذار از زيانهاي واحدتجاري وابسته، مساوي يا بيش از مبلغ دفتري سرمايه گذاري شود، واحد سرمايه گذار معمولا احتساب سهم زيان خود را متوقف ميکند و سرمايه گذاري به ارزش صفرگزارش مي شود. در صورتي که واحد تجاري وابسته بعدا سود گزارش کند، واحد سرمايه گذار تنها پس از پوشش سهم خود از خالص زيانهاي شناسايي نشده، مي تواند سهم خود از سود را به حساب گيرد.
نحوه انعکاس در صورتهاي مالي جداگانه سرمايه گذار : سرمايه گذاري در واحدهاي تجاري وابسته در صورتهاي مالي جداگانه سرمايه گذار که صورتهاي مالي تلفيقي منتشر مي کند به بهاي تمام شده يا تجديد ارزيابي منعکس مي شود. اگر تلفيق انجام نمي شود، مبالغ مربوط به واحدهاي تجاري وابسته با استفاده از روش ارزش ويژه و به شرح زير ارائه مي شود:
تهيه صورتهاي مالي جداگانه - افشاي اطلاعات مکمل - تاريخ گزارشگري
براي تهيه صورتهاي مالي تلفيقي، صورتهاي مالي واحدتجاري وابسته بايد با دوره مالي و پايان دروه مالي واحد تجاري سرمايه گذار منطبق باشد. فاصله سه ماهه در صورت مشکل بودن تهيه صورتهاي مالي همزمان مجاز است.
موارد خاص = ۱-حذف سود يازيان تحقق نيافته معاملات بين واحد سرمايه گذار( يا واحدهاي فرعي آن) با واحد تجاري وابسته متناسب با سهم سرمايه گذار. ۲-مجاز بودن فاصله سه ماهه بين تابع صورتهاي مالي واحد تجاري وابسته و سرمايه گذار. ۳-يکسان سازي رويه هاي حسابداري. ۴-سهم در واحد تجاري برابر با مجموع سهام متعلق به واحد تجاري اصلي و واحدهاي فرعي آن.
واحد سرمايه گذار بايد استفاده از روش ارزش ويژه را از تاريخي که يکي از دو وضعيت زير روي مي دهد، متوقف کند: الف . نفوذ قابل ملاحظه بر واحدتجاري وابسته را از دست دهد، اما تمام يا بخشي از سرمايه گذاري خود را حفظ کند، يا ب . واحد تجاري وابسته تحت محدوديتهاي شديد و بلند مدتي فعاليت کند که به توانايي آن در انتقال وجوه به واحد سرمايه گذار، به نحوي عمده لطمه وارد کند. نکته : مبلغ دفتري سرمايه گذاري در زمان توقف يه کارگيري روش ارزش ويژه بايد از آن تاريخ به بعد به عنوان بهاي تمام شده سرمايه گذاري تلقي شود. در صورتي که در دوره هاي آتي، واحد سرمايه گذار مبالغي بابت سود سهام از محل سود قبل از تاريخ تغيير روش دريافت کند، اين مبالغ بايد از مبلغ دفتري سرمايه گذاري کسر شود.
کاهش دائمي در ارزش = در صورت کاهش دائمي در ارزش سرمايه گذاري در يک واحد تجاري وابسته، مبلغ دفتري آن بايد براي شناسايي کاهش مزبور تقليل يابد. براي شناسايي اين کاهش، هر سرمايه گذراي بايد به طور جداگانه در نظر گرفته شود. تغييرات سرمايه گذاري = در صورت فروش سرمايه گذاري در واحد تجاري وابسته، سود يا زيان حاصل از فروش سرمايه گذاري برابر عوايد حاصل از فروش سرمايه گذاري منهاي مبلغ دفتري آن در زمان فروش است. در مواردي که سرمايه گذاري در واحد تجاري قبلا بر اساس روشي به غير از ارزش ويژه ارائه مي شد به دليل افزايش ميزان مالکيت سهام، واجد اعمال روش ارزش ويژه شود، ارزش منصفانه داراييهاي و بدهيهاي قابل تشخيص تحصيل شده و همچنين مبلغ دفتري سرقفلي يا سرقفلي منفي به تاريخ هر خريد عمده بايد به طور جداگانه تعيين شود. افشا : فهرستي از واحدهاي تجاري وابسته عمده شامل نام، ماهيت فعاليت نسبت به مالکيت. دوره مالي يا تاريخ ترازنامه واحد تجاري وابسته در صورت متفاوت بودن تاريخ گزارشگري. روشهاي حسابداري مورد استفاده براي اين سرمايه گذاريها. دليل عدم استفاده از روش ارزش ويژه براي سرمايه گذاريهاي بيش از 20%.
نظرات شما عزیزان: